JÓZEF PITOŃ

Józef Pitoń został uhonorowany tytułem Honorowy Obywatel Gminy Kościelisko w 2022 r.

Józef Pitoń urodził się w 1932 roku w Kościelisku, w tradycyjnej rodzinie góralskiej. W rodzinnej wsi ukończył szkołę podstawową, następnie w Zakopanem liceum ogólnokształcące. Studiował w Krakowie w Akademii Wychowania Fizycznego.

W latach 1958-69 pracował w Wojskowym Ośrodku Szkoleniowym na Groniku jako instruktor wychowania fizycznego i przewodnik tatrzański, potem w Zakopanem w Ośrodku Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży jako instruktor rehabilitacji i nauczyciel.

Od wczesnej młodości zafascynowany jest tradycją i folklorem góralskim – tańcem, muzyką, śpiewem i gwarą. Swoją artystyczną wrażliwość, umiłowanie i przywiązanie do podhalańskiej kultury, przyrody, ludzi przekazywał młodym pokoleniom.

Od 1952 roku działał w amatorskim ruchu folklorystycznym, w regionalnych zespołach artystycznych: początkowo w Kościelisku i Krakowie (był współzałożycielem Zespołu Pieśni i Tańca "Skalni").

W latach 1967-1997 był członkiem zespołu im. Klimka Bachledy, działającego przy Związku Podhalan w Zakopanem.

W okresie 1970-1997 pełnił funkcję jego kierownika artystycznego. Prowadził także naukę tańca i śpiewu w zespole im. Bartusia Obrochty w Zakopanem oraz na letnich kursach folklorystycznych dla Polonii w Lublinie, Opolu, Nowym Sączu i Sanoku. Uczył tańca, śpiewu i gwary zespoły "Karliki" i "Wieliczka" z Francji. Przez dwa lata pracował w zespole góralskim w Chicago.

W 1976 r. zdobył nagrodę główną w Ogólnopolskim Konkursie Tradycyjnego Tańca Ludowego w Rzeszowie. Kierowany przez Józefa Pitonia Zespół Klimka Bachledy w 1976 roku uhonorowany został Nagrodą im. Oskara Kolberga.

Józef Pitoń jest jednym z najlepszych gawędziarzy podhalańskich. Od lat 60-tych prowadzi pogadanki regionalne na obozach, w szkołach, pensjonatach.

Od 1969 roku bierze udział w "Sabałowych Bajaniach" w Bukowinie Tatrzańskiej, gdzie zdobył 20 nagród głównych. Swoje talenty gawędziarskie wykorzystuje także w działalności literackiej. Jest jednym z niewielu autorów piszących konsekwentnie w gwarze górali podhalańskich. Jego opowieści ukazały się pod tytułami: "Moje bajdy", "Naski świat", "Holni ludzie", "Roki lecom", „Drzewiej i dziś”, „Ujek”.

W roku 2014 ukazały się jego wspomnienia "Kościelisko jakie pamiętam", a w 2016 wydana została jego autobiografia „Mój żywot marny”. Grał też w wielu filmach fabularnych i dokumentalnych, m.in. w „Ród Gąsieniców” i „Legenda Tatr”. Pojawiał się w filmach edukacyjnych i dokumentalnych, m. in. "Sabała" (1994), "Ujek. Józef Krzeptowski" (1996), "Ciesyły mnie hole od małego" (1996), "Opowieść o Jaśku Karpielu Bułecce" (2005), "Tatrzańskie sacrum" (1997), a także w filmie niemieckiej telewizji ZDF "Musik und Tanz der Goralen" (1980), widowisku telewizyjnym "Kolędy spod regli" (TVP Kraków 1993) oraz innych licznych audycjach radiowych i programach telewizyjnych promujących region. Pracując w zespołach góralskich przygotował wiele przedstawień i widowisk regionalnych oraz sztuk teatralnych. Część z nich, mimo oparcia na ludowej tradycji, zwyczajach i obrzędach, była jego autorskim pomysłem (np. "Wesele", "Na holi", "Nomowiny", "Godni cas", "Na odpuście"). Reżyserował regionalne sztuki teatralne, między innymi autorstwa Juliana Reimschűssela - "Piekielnica", "Klimek Bachleda" (kilkakrotnie i z różnymi zespołami). We wszystkich brał czynny udział jako aktor. Brał udział, a później także parokrotnie reżyserował pierwszą "operę góralską" Juliana Reimschűssela "Jadwisia spod regli". Objął kierownictwo artystyczne "opery góralskiej" Jan Paweł II na Podhalu (premiera w 2011). Współpracował z Towarzystwem Miłośników Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Zakopanem grając w przygotowywanych przez nie sztukach (m. in."Lykorz z nieswojej woli").

Przez wiele lat był jurorem w konkursach gwarowych, przeglądach zespołów regionalnych, konkursach tańca góralskiego i zbójnickiego odbywających się podczas "Karnawału góralskiego" w Bukowinie Tatrzańskiej oraz podczas Festiwalu w Żywcu i Międzynarodowego Festiwalu Folklorystycznego Ziem Górskich w Zakopanem.

Józef Pitoń jest aktywnym działaczem Związku Podhalan (od 1957 roku). Był także radnym pierwszej kadencji Rady Gminy Kościelisko w latach 1994-1998 oraz przewodniczącym Komisji Kultury. Był przewodnikiem górskim, ratownikiem i instruktorem narciarskim.

Józef Pitoń jest laureatem wielu nagród i wyróżnień honorujących jego wieloletnią działalność artystyczną i popularyzatorską. Otrzymał m.in.:

Odznaka Zasłużony Działacz Kultury - 1977

Zasłużony dla Miasta Zakopane Zasłużony dla Ziemi Krakowskiej Zasłużony Członek Związku Podhalan Złoty Krzyż Zasługi - 1992

Medal 25-lecia MFFZG - 1993

Członek Honorowy Związku Podhalan - 1996

Medal i nagroda im. Oskara Kolberga - 2004

Dyplom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za szczególne zasługi w upowszechnianiu kultury ludowej - 2006

Nagroda jubileuszowa MFFZG w Zakopanem - 2008

Marka Tatrzańska - 2008

Nagroda Burmistrza Miasta Zakopane - 2008

Srebrny medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" - 2011

Medal "Przyjaciel Ziem Górskich" - 2013

Nagroda Województwa Małopolskiego Im. Romana Reinfussa – 2016

Liczne dyplomy uznania, medale i nagrody jubileuszowe od zespołów, w Których działał ("Skalni", "Klimka Bachledy", "Bartusia Obrochty", .), organizatorów imprez regionalnych (Karnawału Góralskiego, Sabałowych Bajań i innych), Związku Podhalan (m. in. medal z okazji Światowego Zjazdu Górali Polskich, 2000, medal z podziękowaniem za operę o Janie Pawle II, 2011), podhalańskich gmin (np. Kościelisko, 2009) i innych organizacji.

Jest jednym z najbardziej zasłużonych mieszkańców Kościeliska, mimo wieku nadal zaangażowanym w społeczne i kulturalne życie wsi, na każdym kroku podkreślającym swoje przywiązanie do rodzinnej wsi.

07/08/2022